چگونه فضانورد شویم؟

 فضانورد کیست و چگونه می توانیم فضا نورد شویم ؟ این پرسش بسیاری از مخاطبان مرکز مشاوره است که به فضا نوردی علاقه دارند.

 فضانورد در تلفظ انگلیسی [استرونات] و در تلفظ روسی [کاسمونات] خوانده می‌شود. تعاریف کم و بیش متفاوتی از فضانورد ارائه شده است. در بعضی از این تعاریف فضانورد کسی است که طی برنامه پرواز فضایی سرنشین‌دار، برای فرماندهی، خلبانی یا ارائه خدمت به عنوان یکی از اعضای خدمه‌ فضاپیما آموزش دیده است. در روسیه، زمانی کسی فضانورد محسوب می‌شود که پس از دریافت آموزش‌های لازم به فضا سفر کند و بازگردد. اگرچه کلمه فضانورد غالباً به صورت خاص برای حرفه‌ای‌های پرواز فضایی به کار می‌رود اما گاهی به هر کسی که به فضا سفر کرده باشد اعم از دانشمند، فرد سیاسی، خبرنگار یا گردشگر نیز اطلاق می‌شود.

در خصوص ارتفاع پرواز یا مرز فضا برای فضانورد شدن نیز معیارهای متفاوتی وجود دارد. در ایالات متحده کسی (اعم از فضانوردان متخصص، نظامی یا تجاری) که به بالای 80 کیلومتر (50 مایل) پرواز کرده باشد را فضانورد می‌گویند. فدراسیون بین‌المللی هوانوردی پرواز به ارتفاع 100 کیلومتری (62 مایلی) را به عنوان ملاک فضانورد شدن قرار داده است.

بر اساس قوانین این فدراسیون، همچنین، شخصی که پرواز فضایی را انجام می‌دهد باید دوباره با فضاپیما (یا کپسول فضایی) روی زمین فرود آید یا به عبارتی پرواز فضایی را به طور کامل به اتمام برساند تا فضانورد محسوب شود. طبق این تعریف پریدن فضانورد با چتر از درون فضاپیما در هنگام فرود (مانند فرود گاکارین) پذیرفته نیست.

با انجام پروازهای فضایی خصوصی و تجاری در چند سال اخیر، سازمان‌های فضایی ایالات متحده و روسیه برای متمایز کردن این فضانوردان از فضانوردان حرفه‌ای که توسط این سازمان‌ها تربیت و به فضا فرستاده می‌شوند، عبارت شرکت کننده در پرواز فضایی را به کار می‌برند.

چگونه فضانورد شویم

در ابتدای شکل‌گیری پروازهای فضایی سرنشین‌دار، بیشتر فضانوردان را خلبانان نیروی هوایی و یا نظامیان تشکیل می‌دادند. هم‌اکنون این قضیه شکل دیگری به خود گرفته است. هر کشور هر فردی را که با توجه به ملاک‌های و معیارهای خاص خود واجد صلاحیت برای فضانورد شدن بداند می‌تواند برای فضانوردی تربیت کند.

روسیه برای تربیت فضانوردان شهرکی تاسیس کرده است که فضانوردان در آن آموزش‌های لازم را دریافت می‌کنند و آزمایش‌های متفاوت را می‌گذرانند برای پرواز فضایی آماده شوند. این شهرک که [شهرک ستارگان] نام دارد در نزدیکی مسکو واقع شده است و سازمان فضایی روسیه از آن برای تربیت فضانوردان تجاری و یا فضانوردان سایر کشورها نیز بهره می‌گیرد.

ایالات متحده برای تربیت فضانوردان خود مراکز آموزشی مجزایی وابسته به سازمان فضایی این کشور، ناسا، دارد که در آن افرادی که تمایل به فضانورد شدن دارند و از نظر روحی، جسمی و تحصیلی واجد شرایط شناخته شوند چند سال به صورت شبانه‌روزی در این مراکز آموزش می‌بینند. در حال حاضر اکثر منتخبین فضانوردی از بین افرادی که تحصیلات دانشگاهی دارند برگزیده می‌شوند.

آموزش افراد در این مراکز متفاوت است. گروهی برای هدایت فضاپیما آموزش می‌بینند. این افراد اغلب تحصیل‌کرده‌های یکی از رشته‌های مهندسی هستند و در نهایت خلبان یا فرمانده فضاپیما می‌شوند. گروهی دیگر که به متخصصین پرواز معروفند، بیشتر در رشته‌های طبیعی مانند زیست‌شناسی، شیمی و بیوشیمی، پزشکی و رشته‌هایی از این قبیل تحصیل کرده‌اند و برای انجام پژوهش‌هایی در خصوص رشته تحصیلی خود در فضا و یا آزمایش‌های مشابه آموزش می‌بینند. این افراد باید کار با دستگاه‌ها موجود در ایستگاه فضایی و سایر تجهیزاتی که برای هدایت و انجام آزمایش‌ها و پژوهش‌های خاص به ایستگاه حمل می‌شود را به طور کامل بیاموزند. گروهی از متخصصین پرواز، تکنسین‌های فنی هستند و امور فنی و مهندسی ایستگاه را هدایت می‌کنند. این افراد در ساخت و تکمیل ایستگاه فضایی نقش موثری دارند.

آموختن انجام امور روزمره در فضا، علاوه بر انجام کارهایی مانند نحوه داخل و خارج شدن صحیح از فضاپیما، راه‌پیمایی در خلاء، استفاده از دستگاه‌های ورزشی و سایر دستگاه‌هایی که کاربرد عمومی‌تری در فضا پیدا می‌کند، از جمله آموزش‌هایی است که تمامی فضانوردان با هر تخصص و با هر هدفی که به فضا می‌روند اعم از خلبان، دانشمند و یا گردشگر باید به طور کامل در مراکز آموزش فضانوردی بیاموزند.

شرایط فیزیکی و بدنی در فضا

سفر به فضا هیچ خطری برای سلامتی انسان ندارد. البته همواره الزامات پزشکی باید درنظر گرفته شود و تجهیزات دارویی و پزشکی در زمره اولین ضروریات محسوب می‌شود. در این زمینه حداقل همان میزان سختگیری و ملاحظه‌ای که در اردوهای قطب شمال و یا کوهنوردی‌های طولانی‌مدت به کار می‌رود، لازم است. اما سفر فضایی در حالت کلی روی سلامت انسان تأثیر منفی نمی‌گذارد. گواه این مطلب، سلامت کامل فضانوردان قدیم و جدید، مانند وضعیت خوب جسمانی سناتور گلن است که در سن 76 سالگی پرواز موفقی با شاتل فضایی انجام داد. وی که در سلامت کامل به سر می‌برد، هنوز هم دائماً با هواپیما پرواز می‌کند.

تنها موردی که در سفر فضایی ممکن است وجود داشته باشد حالت‌های (تهوع و سرگیجه) ناشی از حرکت است که به آن در اصطلاح فضازدگی می‌گویند و حالتی شبیه به دریازدگی است که با داروهای معمول این بیماری می‌تواند برطرف شود.

قوانین مدون شده پروازهای تجاری سرنشین‌دار

اداره هوانوردی فدرال (اف‌ای‌ای) امریکا، در دسامبر 2005، بیش از 120 صفحه قانون درباره پروازهای فضایی منتشر کرد. این قوانین که در حقیقت آینده گردشگری فضایی را قانون‌گذاری می‌کند، همه چیز، از استانداردهای پزشکی گرفته تا آموزش‌های پیش از پرواز را در بر می‌گیرد. پیش از سفر به فضا، که به نوعی خارج از دنیای عادی ما است، شرکت‌های گردشگری باید شرکت‌کنندگان در پروازهای فضایی یا همان مسافران فضایی را از خطرات سفر آگاه کنند. مسافران هم باید پیش از سوار شدن به فضاپیما، رضایت‌نامه کتبی بدهند.

در این قوانین پیشنهاد می‌شود از مسافران فضایی آزمایشات فیزیکی به عمل آید، اما این امر ضروری نیست. مگر اینکه بنا بر نظر اف‌ای‌ای نیاز واضحی در این زمینه احساس شود. همچنین مسافران باید بدانند در موارد ضروری مانند از بین رفتن فشار داخل کابین، یا مشاهده دود یا آتش چه کاری انجام دهند، علاوه بر این در مورد نحوه خارج شدن درست از وسیله نقلیه آموزش‌های لازم را دریافت کنند. ضمناً خلبانان وسایل نقلیه فضایی باید گواهینامه خلبانی از اف‌ای‌ای داشته باشند و نیز نشان دهند که نحوه کارکردن با وسیله نقلیه را به درستی می‌دانند. هر یک از اعضای خدمه باید گواهینامه پزشکی مبتنی بر یک سال پرواز داشته باشند و همچنین مطابق همین قوانین، وضعیت فیزیکی و ذهنی اعضای خدمه "باید برای ایفای نقش‌های وابسته به ایمنی کافی باشد". طرح مذکور شامل خود مشخصات وسایل نقلیه نمی‌شود اما خدمه باید آگاهی پیدا کنند که وسیله نقلیه به مردم آسیبی نمی‌رساند.

قوانین دیگری که پیش از تدوین این قوانین وجود داشت، بخشی از فعالیت‌های فضایی بخش خصوصی مانند پرتاب‌های تجاری ماهواره‌ها را شامل می‌شده است اما تا به امروز قانونی که شامل حال پروازهای فضایی خصوصی مردم شود، وجود نداشته است. طرح 123 صفحه‌ای اداره هوانوردی فدرال، اولین قوانین مدون دولتی در این خصوص است.

منبع پاسخ : سایت دانشنامه فضایی ایران